Twee weken voor het ‘nieuwe normaal’ kreeg ik het boek ‘De meeste mensen deugen’, van Rutger Bregman. Ik heb het in de drie dagen daarna opgevreten. De timing had niet beter kunnen zijn. Het gaat onder andere over de Vernis-theorie, die ervan uitgaat dat de meeste mensen beesten zijn en dat beschaving maar een heel dun laagje vernis is. Dat slaat om in moord en doodslag als zich een ramp voordoet. Na het analyseren van beroemde psychologische experimenten en grote rampen komt Bregman tot een heel andere conclusie. ‘In tijden van nood komt het beste in de mens naar boven.’
Gemanipuleerde experimenten zoals die wereldberoemde van Stanley Milgram (sociaal psycholoog) hebben ons dus op het verkeerde been gezet. Bij Milgram moesten deelnemers elkaar interviewen en bij ieder verkeerd antwoord, met een knopje, elkaar een steeds hogere stroomstoot geven. Zo bleek dat een dodelijke dosis voor veel van de deelnemers geen enkel probleem was. Aha, ziedaar het bewijs. Je kunt van iedere bakker binnen een paar uur een kampbeul maken.
Dat de meeste deelnemers op de knop drukten omdat ze enkel braaf wilden meewerken, heeft de onderzoeksresultaten helaas nooit gehaald. De grote eyeopener van het boek voor mij was dat ons hele westerse systeem is gebaseerd op deze ‘Vernistheorie’. Je ziet het bij de algoritmen van de belastingdienst of het aanvragen van bijstand bij de gemeente. De mens deugt niet en is dus een potentiële egoïst, dief en fraudeur. De overheid straalt wantrouwen uit. Voorbeeld: wie een beroep doet op bijstand dient te letten op het aantal tandenborstels in de badkamer.
Tot nu toe dan. De komende tijd kunnen we de vernistheorie eindelijk aan de praktijk toetsen. Geen gemanipuleerde proefpersonen, maar jij en ik, geduldig wachtend in de 1,5 meter-rij bij de supermarkt. Of voor elkaar zorgen door thuis te blijven.
We zijn nu een maand onderweg en ik weet zeker dat onze beleidsmakers peuken schijten. Voor als het te lang gaat duren en het plunderen begint omdat we allemaal in neanderthalers veranderen. Nu klappen we nog voor elkaar, maar straks wordt het klappen krijgen en uitdelen. Zo wordt ‘ons volkje’ impliciet verweten dat we anders zijn dan de Chinezen. Want vrijer. Toch?
En men denkt dat in China iedereen zich aan de quarantaine houdt, enkel en alleen omdat het regime dreigt met gevangenisstraffen. Welnu: misschien heeft dat niet alleen te maken met totale staatscontrole met behulp van een app. Misschien staan die Chinezen wel gewoon op 1,5 meter omdat ze deugen.
Voor onze regering zijn de leermomentjes allang begonnen. De zorg vertrouwen omdat ze nu even geen tijd hebben voor bergen formulieren. Miljarden uitkeren aan deeltijd-WW, Zzp’ers en omvallende bedrijven, zonder driedubbele controle… Het zijn ook mooie psychologische experimenten om ons weer te leren vertrouwen. Ze zullen nu wel moeten! Snabbu? Dan worden onze algoritmen, geheel volgens Bregman, eindelijk gebruikt om de minderheid die niet deugt aan te pakken.
Jan van Piekeren
Blijf op de hoogte en steun Straatnieuws https://www.straatnieuws.nl/